فهرست مطالب
پژوهشنامه تاریخ تشیع
سال چهارم شماره 1 (پیاپی 7، بهار 1399)
- تاریخ انتشار: 1401/08/02
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 1-22
بررسی زندگی پیامبر (ص) و خاندان وی از بخش های محوری مطالعات اسلامی در غرب است که در ادبیات غرب به مطالعات «سیره» شهرت دارد. هنری لامنس یکی از پژوهشگران مطرح در این زمینه به شمار می رود که آثار مهمی را در این عرصه ارایه نمود و بر مستشرقان پس از خود تاثیری بی چون وچرا داشت. او در ضمن آثارش به بررسی تاریخ و سیره پیامبر اسلام، با روشی تاریخی-تحلیلی و نقادانه پرداخته است. مقاله حاضر به اثر مهم او در باب سیره شناسی؛ یعنی فاطمه و دختران محمد (ص)، نظر کرده و به نقد روشی آرای او در این کتاب بر اساس چهار نوع روش نقد؛ یعنی نقد محاکاتی، نقد بیانگرانه، نقد کاربردی و نقد عینی پرداخته است. هرچند لامنس در بخش های اندکی از این کتاب و کتاب های دیگرش، جانبداری هایی از اهل بیت و تمایزات و خصایص آنان دارد؛ اما در کتاب موردنقد، پیش زمینه مخالفت با اسلام در اندیشه لامنس، گاه او را از طریق عدالت و بی طرفی خارج کرده است. او نقدهایی به چندهمسری پیامبر، شیوه زندگی ایشان و رفتارهای ایشان در زندگی شخصی ارایه کرده است. تکیه بر استنادات ضعیف و شاذ و تتبع نه چندان قوی او خصوصا در میان منابع روایی شیعه، از نقص های جدی مطالعات لامنس است.
کلیدواژگان: هنری لامنس، حضرت محمد(ص)، استشراق، سیره شناسی، حدیث پژوهی -
صفحات 23-45
از نظر سیاسی مفهوم دموکراسی یکی از پرکاربردترین و مناقشه انگیزترین مفاهیم نزد اندیشمندان جهان، در چند سده اخیر بوده است. در این میان اندیشمندان مسلمان، هم در جهان تشیع و هم در جهان تسنن، هر کدام با توجه به زمینه ها و پیشینه های مختلف نظری، مذهبی، فلسفی، تاریخی، اجتماعی و ملی خود، به تحلیل و بررسی این مفهوم مهم سیاسی پرداخته اند. در این میان علی شریعتی و محمد اقبال لاهوری از مهم ترین و تاثیرگذارترین اندیشمندان جهان اسلام هستند، که هر کدام از منظری متفاوت به مفهوم دموکراسی و نسبتش با مفاهیم و مضامین اسلامی پرداخته اند. پژوهش پیش رو در پی پاسخ به این پرسش است که شریعتی و اقبال در راستای امکان برقراری حکومت دموکراتیک در جوامع اسلامی، چه نوع خوانشی از دموکراسی داشتند؟ وجوه افتراق و اشتراک این دو خوانش چیستند؟ بر مبنای یافته های پژوهش، شریعتی با تمرکز بر این نکته که برقراری دموکراسی آن گونه که در غرب رایج است، در کشورهای توسعه نیافته ممکن نیست، نوعی از دموکراسی را تیوریزه کرد که آن را «دموکراسی متعهد» می نامید. در سوی دیگر، اقبال با تاکید بر وجه روحانی که لازمه برقراری هر نوع حکومت دموکراتیک در جوامع اسلامی است، بر «دموکراسی روحی» تاکید می ورزید. گرچه هر دو اندیشمند نوگرا در نهایت محاسن حکومت های دموکراتیک را تصریح می کردند، اما استدلال شریعتی در این زمینه بیشتر نظری و جامعه شناختی و استدلال اقبال تاریخی و فقهی تر بود.
کلیدواژگان: دموکراسی، شریعتی، دموکراسی متعهد، اقبال لاهوری، دموکراسی روحی -
صفحات 47-68
مفهوم امامت از اساسی ترین مباحث قرآنی است که در بین همه فرق، از جمله امامیان و إباضیان مطرح می باشد. با این همه، این دو گروه در بیان مبانی و تعریف امامت و حدود اختیارات و مسیولیت های امام، یک سخن نیستند. نویسندگان این مقاله برآنند تا با مراجعه به منابع آنان به ویژه سه تفسیر مجمع البیان، المیزان و اطیب البیان از شیعه و سه تفسیر کتاب الله العزیز، تیسیر التفسیر و جواهر التفسیر از إباضیه، نخست سیر تاریخی و نوع دریافت و قرایت هر یک از نویسندگان این تفاسیر را درباره مفهوم امامت بیان کرده و سپس شباهت ها و تفاوت های آن ها را دراین باره تحلیل نمایند و به این سوال پاسخ دهند که: از بررسی آیات امامت و ولایت در قرآن کریم در تفاسیر امامیه و إباضیه، به چه نتایج و دست آوردهایی می رسیم؟ بررسی های به عمل آمده، نشان داد که إباضیان در تعریف و تبیین اصل امامت با شیعیان اختلاف دارند؛ اما در فروع موضوع، اشتراکاتی با آنان دارند. این دست آورد در نتیجه بررسی هفت مفهوم «اولی الامر»، «ولایت»، «امامت»، «مودت»، «تبلیغ»، «إکمال» و «تطهیر» حاصل آمده که همگی در قرآن ذکر شده و در منابع تفسیری دو گروه مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش، بر اساس روش تحلیلی و با مراجعه به منابع اصلی تفسیری دو گروه و تطبیق آن ها با هم سامان داده شده است.
کلیدواژگان: امامت، ولایت، تفسیر، شیعه، اباضیه -
صفحات 69-88قیام زید بن علی از دیرباز مورد توجه پژوهش گران بوده و برای این قیام علل و انگیزه های مختلفی برشمرده اند. این قیام را می توان تحت عنوان جنبش های «دگرگون ساز» نام گذاری کرد؛ اما چرا جنبش دگرگون ساز زید، ماهیتی اصلاحی دارد؟ فرضیه پژوهش این است که ماهیت اصلاحی خیزش زید بن علی، ریشه در آموزه امربه معروف ونهی ازمنکر و نتایج مترتب بر قیام برای انجام این آموزه دارد. در این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، با مفهوم شناسی انقلاب و قیام، نسبت آن با اصلاح اسلامی بررسی، و مفهوم اصلاح اسلامی در قیام زید بن علی، در چارچوب آموزه اسلامی امر به معروف و نهی ازمنکر تبیین شده است. از این منظر نتیجه پژوهش آن شد که قیام زید، شورشی زودگذر نبود؛ بلکه اصلاحی دگرگون ساز بر شالوده آموزه اصلاح طلبانه امربه معروف و نهی ازمنکر بود. این قیام اثرات بلندمدتی برجای گذاشت که از جمله مبنای نظری و اعتقادی فرقه زیدیه و قیام گران بعدی را فراهم ساخت.کلیدواژگان: زید، اصلاح، انقلاب، شورش، قیام
-
صفحات 89-111
با اهتمام به کشورگشایی و توسعه قلمرو جغرافیایی در پی رحلت پیامبراکرم (ص)، عدل مداری به عنوان هدف اصلی حرکت انسان ساز اسلام، به محاق فراموشی سپرده شد. هرچند قیام معطوف به احیای این هدف والا، توسط اباعبدالله الحسین (ع)، تکانه ای سخت بر اذهان خفته مسلمین وارد ساخت؛ اما جریان انحرافی پس از رحلت رسول الله (ص)، آن قدر عمیق گشته بود که ضرورت تداوم این تلاش های مستمر، در راستای تبیین هدف بلند انقلاب نبوی را دو چندان نموده بود، تا مبادا آرمان شهر موعود در تعالیم نبی اکرم (ص)، شکل آرمانی و خیالی به خود گرفته و در نتیجه، تحقق ناپذیر جلوه گر شود. این پژوهش می کوشد تا این سوال که «مشی به ظاهر متفاوت و معطوف به مدارای امام سجاد (ع) نسبت به پدر شهید خود، در قبال اوضاع سیاسی اجتماعی و نیز نحوه عملکرد ایشان در جهاد تبیین آموزه های اسلامی، چگونه توانست در صیانت از آرمان شهر نبوی موثر واقع شود؟» را پاسخ دهد. نتیجه این پژوهش نشان داد، حضرتش با اتخاذ شیوه ای دو سویه، بر آن شد تا از یک طرف با برانگیختن احساسات مدعیان مسلمانی، آنان را به عظمت فاجعه انحراف از مسیر مکتب نبوی آشنا سازد؛ از طرف دیگر، آن حضرت با اقدامات جهادگونه خود، به منظور تبیین آموزه های ناب اسلامی، مانع از آن گردد که آرمان شهر موعود در تعالیم نبی اکرم (ص)، شکل آرمانی و خیالی پیدا کند و در نتیجه، غیر واقعی قلمداد شود.
کلیدواژگان: امام سجاد، انحراف اموی، آرمان شهر، جهاد تبیین -
صفحات 113-135
مدخل امام حسن عسکری (ع) به قلم احمد پاکتچی، یکی از رویکردهای مطالعه زندگی ایشان است. نویسنده در قالب رویکرد «تاریخ نگاری تجربی»، تکاپوی جدیدی برای فهم زمانه این امام، شیوه زیست و رویدادهای آن عصر در گنجایش یک مدخل، ارایه نموده است. از آن جا که نقدنگاری بر مدخل های دانش نامه ای، کمتر در فرهنگ نقدنویسی جامعه علمی ایران گسترش یافته است، ناقد در پی آن است، با روش مطالعه کیفی و کمی و بر اساس سبک های «نقد ساختاری»، «نقد فرایندی» و «نقد روندی»، به معرفی نقاط قوت و ضعف این مدخل بپردازد. یافته ها حکایت از آن دارند، بر پایه «نقد ساختاری» از آن جا که نویسنده برآمده از سبک مورخان «مکتب تهران» است، زندگی امام را بر مبنای حذف گزاره های تاریخی کلامی مربوط به «عصمت»، «کرامات» و «علم غیب» می نگرد. در بعد «نقد فرایندی» وی با روش «تاریخی محض» به رویدادهای آن عصر پرداخته و امام را در قامت یک اسلام شناس موفق معرفی می کند. از نظر «نقد روندی» نیز مدخل امام حسن عسکری (ع) در بیان چیدمان رخدادهای بین سال های 254 260 قمری، آگاهی دقیقی به دست نمی دهد.
کلیدواژگان: احمد پاکتچی، نقد ذهنیت، نقد روش تحقیق، نقد ساختارگرایانه، رویکرد تاریخنگاری تجربه مدار
-
Pages 1-22
Investigating the life of the Prophet (PBUH) and his family is one of the central parts of Islamic studies in the West, which is known as "Sirah" studies in Western literature. Henry Lamans is considered one of the prominent researchers in this field who presented important works in this field and had an indisputable influence on the Orientalists after him. In addition to his works, he has investigated the history and biography of the Prophet of Islam, using a historical-analytical and critical method.The present article is about his important work on biography; That is, Fatima and the daughters of Muhammad (pbuh), commented and criticized his opinions in this book based on four types of criticism; That is, it has covered simulation criticism, expressive criticism, practical criticism and objective criticism. Although, in a few parts of this book and his other books, Lamans is partial to Ahl al-Bayt and their distinctions and characteristics; But in the book under review, the background of opposition to Islam in Lamans's thought sometimes excluded him through justice and impartiality. He has criticized the polygamy of the Prophet, his way of life and his behavior in his personal life. Relying on weak and shaz citations and his not-so-strong following, especially among Shia narrative sources, is one of the serious shortcomings of Lamance studies.
Keywords: Henry Lamans, Hazrat Muhammad (pbuh), Orientalism, Biography, hadith research -
Pages 23-45
study and analysis of the concept of democracy among the thinkers of the Islamic world Emphasizing the views of Ali Shariati and Iqbal Lahoristudy and analysis of the concept of democracy among the thinkers of the Islamic world Emphasizing the views of Ali Shariati and Iqbal Lahoristudy and analysis of the concept of democracy among the thinkers of the Islamic world Emphasizing the views of Ali Shariati and Iqbal Lahoristudy and analysis of the concept of democracy among the thinkers of the Islamic world Emphasizing the views of Ali Shariati and Iqbal Lahoristudy and analysis of the concept of democracy among the thinkers of the Islamic world Emphasizing the views of Ali Shariati and Iqbal Lahoristudy and analysis of the concept of democracy among the thinkers of the Islamic world Emphasizing the views of Ali Shariati and Iqbal Lahoristudy and analysis of the concept of democracy among the thinkers of the Islamic world Emphasizing the views of Ali Shariati and Iqbal Lahoristudy and analysis of the concept of democracy among the thinkers of the Islamic world Emphasizing the views of Ali Shariati and Iqbal Lahoristudy and analysis of the concept of democracy among the thinkers of the Islamic world Emphasizing the views of Ali Shariati and Iqbal Lahoristudy and analysis of the concept of democracy among the thinkers of the Islamic world Emphasizing the views of Ali Shariati and Iqbal Lahori
Keywords: Democracy, Shariati, Iqbal -
Pages 69-88The uprising of Zayd bin Ali has been considered by scholars for a long time and various reasons and motives have been considered for this uprising.This movement was carried out with the ideal of reform by carrying out enjoining the right and forbiding the wrong, and by inviting to the Book of God and the Sunnah of the Prophet (PBUH), the bloodlust of Imam Hussein (AS), helping the Ahl al-Bayt (AS) and forming a government. In political science and sociology, "advocating a policy of changing socio-economic or political life in gentle, unhurried ways" is called "reform." Zayd ibn Ali's method of reform is different from today's new and conventional concept of reform. In this study, after the semantics of terms such as revolution, uprising, revolt, the concept of reform in the uprising of Zayd ibn Ali in the framework of the Islamic doctrine of enjoining the right and forbiding the wrong has been explained, because the purpose of this doctrine is ultimately reforming human society in the framework of the islamic teachings.And Zayd ibn Ali had declared his motive and goal as a famous commandment and not a denialKeywords: Zayd, reform, Revolution, revolt, uprising
-
Pages 89-111
In this study, in response to the question that the seemingly different policy and focused on the tolerance of Imam Sajjad (AS) towards his martyr father in the face of socio-political situation and how he interacts with his contemporary protest social movements can be analyzed? "Imam Sajjad (AS), realizing the danger of the gradual decline of the components focused on perfectionism during the movement of his great ancestor, by explaining the achievements of this great movement, protected the prophetic utopia by using jihad of explanation in different angles"; The result of this research showed that by adopting a two-pronged tactic, his Imam, on the one hand, by arousing the feelings of Muslim claimants, introduced them to the greatness of the catastrophe of deviation from the pure path of his noble ancestor and prevented it through jihad to explain pure Islamic teachings. That the promised utopia in the teachings of the Holy Prophet (PBUH) has taken an ideal and imaginary form and as a result is considered unreal.
Keywords: Imam Sajjad, Umayyad deviation, Utopia, negative struggle -
Pages 113-135
The article of Imam Hassan Askari (AS) by Ahmad Pakatchi, is one of the approaches to studying his life. In the form of "experimental historiography" approach, the author has presented a new attempt to understand the time of this Imam, the way of life and the events of that era in the capacity of an article. Since criticism has spread to less encyclopedic articles in the critique culture of the Iranian scientific community, the critic seeks it, using qualitative and quantitative study methods based on the styles of "structural critique", "process critique" and " sequence of events » to introduce the strengths and weaknesses of this entry. The findings indicate that, based on "structural critique", since the author is derived from the style of historians of the "Tehran School", the Imam's life is based on the omission of historical-theological propositions related to "infallibility", "virtues" and "Unseen Science" looks. In the "process critique" dimension, he deals with the events of that era in a "purely historical" way and introduces the Imam as a successful Islamologist. From the point of view of "sequence of events critique", the article of Imam Hassan Askari (AS) in expressing the sequence of events between 254-260 lunar years does not provide accurate knowledge.
Keywords: Ahmad Pakatchi, Critique of subjectivity, Critique of research method, Structuralist critique, Experientialist historiography approach
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.